Urlopy pracownicze 2022 r. – rodzaje i zasady

Urlop wypoczynkowy to tylko jeden z urlopów, jakie przysługują pracownikom. Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę mają prawo do kilku rodzajów dni wolnych. Zapisane jest to w Kodeksie pracy oraz w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. Urlopy pracownicze 2022 r. – jakie są rodzaje, komu przysługują, jak długo i na jakiej podstawie? Kiedy pracownik otrzymuje wynagrodzenie i w jakim wymiarze? Poniżej najważniejsze informacje o urlopach pracowniczych w 2022 r.

Testuj bez opłat elektroniczne wnioski urlopowe >>

Przeczytaj o zmianach w urlopach w 2022 roku.

Urlop wypoczynkowy

Każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do corocznego, nieprzerwanego wypoczynku. Urlop wypoczynkowy jest pełnopłatny, co oznacza, że pracownik otrzymuje takie samo wynagrodzenie, jak gdyby w tym czasie pracował.

Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy i wynosi:

• 20 dni dla osób posiadających staż pracy krótszy niż 10 lat
• 26 dni urlopu dla pracujących powyżej 10 lat

Co ciekawe, w staż pracy wliczają się lata edukacji – ukończonych szkół:

• zasadnicza lub zawodowa – 3 lata
• średnia zawodowa – 5 lat
• średnia zawodowa, dla absolwentów zasadniczych lub równorzędnych szkół zawodowych – 5 lat
• ogólnokształcąca – 4 lata
• policealna – 6 lat
• szkoła wyższa – 8 lat

Staż pracy uzyskany na podstawie ukończonych szkół nie sumuje się, co oznacza, że jego maksymalny wymiar to 8 lat (dla osób, które ukończyły szkołę wyższą).

Należy pamiętać, że pracownikom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy – tzw. urlop rehabilitacyjny w wymiarze 10 dni kalendarzowych.

Pracownik może wykorzystać urlop wypoczynkowy jednorazowo lub w podziale na kilka krótszych urlopów. Należy jednak pamiętać, że według Kodeksu pracy jeden z urlopów trwać powinien minimum 14 dni z rzędu. Urlop niewykorzystany przechodzi na następny rok kalendarzowy i należy go wykorzystać do 30 września następnego roku. Urlopów najczęściej udziela się według planu urlopów w organizacji, który ustalany jest na początku roku.

Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu wypoczynkowego lub przepisać go na kogoś innego. Pracodawca nie może zapłacić pracownikowi za dni wolne, z wyjątkiem sytuacji wypowiedzenia stosunku pracy. Wtedy pracodawca może podjąć decyzję o wypłacie ekwiwalentu za urlop (jeżeli w trakcie wypowiedzenia umowy pracownik posiada niewykorzystany urlop).

Jak nalicza się dni urlopu wypoczynkowego?

Pracownik nabywa prawo do pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego z dniem 1 stycznia. Co dzieje się w przypadku, gdy pracownik rozpoczyna pracę np. 1 czerwca? W dniu zatrudnienia otrzymuje prawo do wykorzystania całości urlopu, jednak proporcjonalnie pomniejszonego o tę część roku, w której nie pracował.

Zasada ta tyczy się oczywiście osób, których staż pracy jest dłuższy niż 10 lat. Co w przypadku osoby, która podejmuje pierwszą w życiu pracę? Jaka jest pula jej urlopu?

Urlop wypoczynkowy w pierwszym roku pracy

Młody pracownik „na starcie" otrzymuje 20 dni urlopu wypoczynkowego. Jednak nie może ich wykorzystać od razu po rozpoczęciu zatrudnienia (tak jak osoby z dłuższym stażem pracy).

Prawo do dni wolnych nabywa się z upływem każdego miesiąca pracy (w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego po przepracowaniu roku). Dlatego po przepracowaniu jednego miesiąca, pracownik ma w swojej puli urlopowej 1,66 dnia (1/12 × 20 dni).

Urlop na żądanie

Urlop na żądanie, podobnie jak urlop wypoczynkowy jest przywilejem każdego pracownika, zatrudnionego na umowę o pracę. Co więcej, urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że jeśli weźmiemy dni na żądanie, to zostaną one potrącone z puli wszystkich dni urlopu wypoczynkowego.

Urlop na żądanie przewidziany jest na wypadek sytuacji losowych i nieprzewidzianych. Zaliczają się do nich nagłe choroby domowników, złe samopoczucie, ważne sprawy urzędowe, trudności w dotarciu do pracy. Pracownik nie ma obowiązku tłumaczenia pracodawcy, co dokładnie się wydarzyło, choć jest to mile widziane i dobrze wypływa na przyszłe relacje zawodowe.

Urlop na żądanie – zasady

Zgodnie z przepisami każdej osobie zatrudnionej na umowę o pracę przysługuje 4 dni urlopu na żądanie. Dni te nie przechodzą na następny rok, oznacza to, że z dniem 1 stycznia pracownikowi przysługuje 4 dni urlopu na żądanie.

Urlop na żądanie wchodzi w skład urlopu wypoczynkowego. Co za tym idzie, pracownik, który w danym roku kalendarzowym wykorzystał już całą pulę dni wolnych, nie ma prawa do urlopu na żądanie. Również wynagrodzenie za urlop na żądanie przysługuje na tej samej zasadzie jak w przypadku urlopu wypoczynkowego.

Dzień na żądanie należy zgłosić najpóźniej tego dnia, w którym ma być on udzielony.

Urlop macierzyński

Urlop macierzyński jest urlopem obowiązkowym i przysługuje każdej pracownicy zatrudnionej na umowie o pracę. Ilość dni urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od tego, ile urodziło się dzieci przy jednym porodzie i wynosi kolejno:

• 20 tygodni – jedno dziecko

• 31 tygodni – dwójka dzieci

• 33 tygodnie – trójka dzieci

• 35 tygodni – czwórka dzieci

• 37 tygodni – pięcioro dzieci i więcej

Pracownica może wrócić do pracy najszybciej po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Warunkiem jest przejęcie opieki nad dzieckiem przez ojca dziecka, na pozostałe 6 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka).

Z wyjątkiem szczególnych przypadków pracodawca nie może zwolnić pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim. Jeżeli umowa na czas określony wygasa w trakcie ciąży (po 3 miesiącu), to jest automatycznie przedłużana do czasu porodu.

Testuj bez opłat elektroniczne wnioski urlopowe >>

Urlop rodzicielski

Urlop rodzicielski następuje po macierzyńskim i jest opcjonalny. Wniosek o urlop rodzicielski można zgłosić razem z wnioskiem o urlop macierzyński lub do 21 dni po porodzie. Maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego to 32 tygodnielub 34 tygodnie (po urodzeniu więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu). Przejście na urlop macierzyński i rodzicielski daje łącznie wymiar jednego roku.

O urlop rodzicielski wnioskować może również ojciec dziecka.

Zasiłek macierzyński

Pracownicy przysługuje 100% podstawy wymiaru zasiłku, kiedy przebywa na urlopie macierzyńskim. Natomiast w przypadku przejścia na urlop rodzicielski kwota ta wynosi 60% podstawy zasiłku. Co istotne pracownica może wybrać, w jakich proporcjach chciałaby otrzymywać zasiłek i może otrzymywać go w wymiarze 80% miesięcznie, przez cały okres.

Informacje te tyczą się osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę. Podstawa zasiłku dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą, liczona na podstawie średniego miesięcznego przychódu z ostatnich 12 miesięcy.

Urlop wychowawczy

Po wykorzystaniu powyższych urlopów pracownica ma możliwość przejścia na urlop wychowawczy. Jegomaksymalny wymiar to 36 miesięcy (z zaznaczeniem, że przynajmniej jeden miesiąc powinien być zarezerwowany dla drugiego rodzica).

Podczas urlopu wychowawczego nie przysługuje zasiłek macierzyński, jednak pracownik ma wciąż opłacane składki: emerytalno-rentowe i zdrowotne.

Urlop wychowawczy przysługuje pracownikom ze stażem pracy dłuższym niż 6 miesięcy, a wniosek należy złożyć na 21 dni przed planowanym urlopem.

Urlop ojcowski

Urlop ojcowski przysługuje rodzicowi, który jest prawnym opiekunem dziecka (również adoptowanego) i nie jest pozbawiony praw rodzicielskich. Urlop ojcowski trwa 14 dni, w które wliczają się soboty i niedziele oraz ewentualne święta, jeśli występują w tym czasie. Oznacza to, że urlop ojcowski nie wydłuża się – zawsze trwa 14 dni. Nie ma znaczenia również, ile dzieci urodziło się podczas jednego porodu lub zostało adoptowanych.

Ojciec dziecka może, ale nie musi wnioskować o urlop ojcowski, not miast pracodawca zobowiązany jest do udzielenia pracownikowi urlopu.

Urlop bezpłatny

Urlop bezpłatny to zawieszenie wykonywania stosunku pracy. Oznacza to, że pracownik nie otrzymuje w tym czasie wypłaty ani zasiłku. Nie są również odprowadzane za niego składki zdrowotne i emerytalne. W czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie może zostać zwolniony.

Pracownicy najczęściej wnioskują o urlop bezpłatny w nieprzewidzianych lub trudnych sytuacjach życiowych.

Ważna informacja – pracodawca nie może zmusić pracownika do przejścia na urlop bezpłatny (np. szukając oszczędności) lub prosić o wykorzystanie na początku urlopu wypoczynkowego.

Prawo pracy nie zakłada limitów w zakresie urlopu bezpłatnego, aczkolwiek jeśli czas ten przekracza 3 miesiące, to pracodawca może wnioskować o powrót pracownika.

Urlop okolicznościowy

Każda osoba zatrudniona na umowę o pracę ma prawo do urlopu okolicznościowego. Jest on pełnopłatny i nie wlicza się do puli dni urlopu wypoczynkowego. Urlop okolicznościowy wiąże się z ważnymi wydarzeniami dla pracownika i jego wymiar zależy od charakteru tych sytuacji:

• Pracownik wnioskować może o jeden dzień wolny w przypadku ślubu dziecka, zgonu i pogrzebu babci, dziadka, siostry, brata, teściowej i teścia oraz osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika.

• O dwa dni wolne wnioskować może pracownik w razie narodzin dziecka, własnego ślubu, zgonu dziecka, ojca, matki, ojczyma, macochy, męża, żony.

Urlop okolicznościowy wykorzystać można w dzień wydarzenia lub w dniu, który służy do załatwiania spraw formalnych (np. rejestracja dziecka w urzędzie). Pracownik zobowiązany jest do przedstawienia odpowiedniego zaświadczenia, które potwierdza zasadność urlopu w tym dniu (np. akt urodzenia, zgonu, ślubu).

Urlop szkoleniowy

Urlop szkoleniowy dotyczy pracowników, którzy podnoszą swoje kwalifikacje zawodowej, za zgodą i porozumieniem pracodawcy. Ilość dni, jakie przysługują pracownikowi na podnoszenie kwalifikacji normuje, Kodeks pracy i wynosi:

• 6 dni (pracownik przystępujący do egzaminu eksternistycznego, maturalnego lub potwierdzającego kwalifikacje zawodowe)

• 21 dni na ostatnim roku studiów dla pracownika, który pisze pracę dyplomową i przystępuje do egzaminu dyplomowego

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę szkoleniową i tam np. wydłużyć przysługujące dni wolne (ale nie może ich skrócić) lub zawrzeć informacje o ewentualnych dofinansowaniach na doszkalanie. Wtedy może również wymagać od pracownika, aby ten pozostał w zatrudnieniu przez maksymalnie 3 lata lub zobowiązać go do zwrotów kosztów (w przypadku wcześniejszego zwolnienia się pracownika).

Elektroniczne wnioski urlopowe

Występując o każdy rodzaj urlopu, pracownik zobowiązany jest do złożenia stosownego wniosku do danego pracodawcy. Nie może rozpocząć urlopu (nawet tego na żądanie) bez wcześniejszej zgody pracodawcy. Pracodawca ustala plan urlopów tak, aby wziąć pod uwagę wnioski pracowników, ale nie zakłócić normalnego toku pracy w firmie.

Pracownik może złożyć pisemny wniosek, jednak najszybszym i najłatwiejszym rozwiązaniem są elektroniczne wnioski urlopowe. W dedykowanym programie do zarządzania urlopami, pracownik ma podgląd do swojego kalendarza i grafiku, w którym zaznaczyć może, w jakich dniach będzie wnioskować o konkretny rodzaj urlopu. Pracodawca otrzyma natychmiast powiadomienie i w oparciu o grafik pozostałych pracowników bez problemu podjąć może najlepszą dla wszystkich decyzję.

Czytaj więcej:

• Program do zarządzania urlopami – TOP 10 funkcjonalności

• Jak długo przechowywać wnioski urlopowe pracowników?

• Wniosek o urlop – wzór oraz pytania i odpowiedzi

• Ewidencja czasu pracy zdalnej – nowoczesne rozwiązania HR