Umowy cywilnoprawne – rodzaje i różnice

Umową, z którą wiąże się najwięcej przywilejów i obowiązków, to umowa na podstawie stosunku pracy (czyli potocznie umowa o pracę). Oprócz niej pracodawca może powołać się na inne formy zatrudnienia pracownika, czyli umowy cywilnoprawne. W ich skład wchodzi umowa zlecenie i umowa o dzieło. Należy pamiętać, że nie są to umowy o pracę i w związku z tym nie są regulowane przepisami z Kodeksu pracy (tylko przepisami Kodeksu cywilnego). Umowy cywilnoprawne dają dużo większą swobodę niż umowa na podstawie stosunku pracy. Jednocześnie nie zapewniają pracownikowi prawa do np. płatnego urlopu wypoczynkowego czy macierzyńskiego. Czym charakteryzują się umowy cywilnoprawne?

Umowa zlecenie

Dużą popularnością cieszy się zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia, czyli takiego, w którym zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania określonych czynności, na rzecz zleceniodawcy.

Umowę zlecenie można zawrzeć pisemnie lub ustnie, chociaż polecana jest forma pisemna, w razie przyszłych nieporozumień czy sporów. W umowie zawarte powinny zostać takie informacje jak dane obu stron umowy, opis zlecenia, termin wykonania, wynagrodzenie oraz czas trwania zlecenia.

Składki na umowie zlecenie

Należy pamiętać, że w przypadku umowy zlecenie, zleceniodawca ma obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne (ZUS). Nie musi tego robić tylko w przypadku, gdy zleceniobiorca jest zatrudniony w innym miejscu i kwota jego wynagrodzenia jest równa bądź wyższa minimalnej krajowej. Pracownika należy zgłosić do ZUS-u w ciągu 7 dni od podpisania umowy. Dodatkowo zleceniobiorca może poprosić o obciążenie go składką na ubezpieczenie chorobowe.

Pracodawcy bardzo często decydują się na zatrudnianie studentów, którzy nie ukończyli jeszcze 26 lat. Nie mają wtedy obowiązku zgłaszania ich do ZUS-u.

Od umowy zlecenia należy również odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy (12%). Natomiast po przekroczeniu drugiego progu podatkowego (zarobków powyżej 85 528 zł rocznie) zaliczka na podatek wynosi 32%

Minimalna stawka na umowie zlecenie

Od 1 stycznia 2014 roku obowiązuje nowa minimalna stawka godzinowa za pracę na umowę zlecenie. W 2024 roku wynosi ona 27,70 zł brutto/godzina. Pracodawca zatrudniający osoby na podstawie umowy zlecenia jest również zobowiązany do prowadzenia ewidencji czasu pracy pracownika.

Umowa zlecenie – zagrożenia

Ten typ umowy jest bardzo wygodny dla pracodawców i wykonawcy powinni bardzo uważać, aby nie zostać wykorzystanym. Należy pamiętać, że umowa zlecenie nie może spełniać kryteriów umowy o pracę. Co to znaczy? Jeżeli zleceniodawca wymaga od zleceniobiorcy: wykonywania pracy określonego rodzaju w stałych godzinach, w konkretnym miejscu, świadczonych tylko osobiście, to powinien zaproponować umowę na podstawie stosunku pracy. W przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy pracodawca naraża się na grzywnę oraz obowiązek zawarcia z pracownikiem umowy o pracę, również wstecz.

Testuj bez opłat nasz system kadrowo-płacowy >>

Umowa o dzieło

Efektem umowy o dzieło powinien być konkretny rezultat – dzieło. Musi być on dokładnie określony i mieć charakter przynajmniej częściowo materialny (np. wykonanie strony internetowej, projektu graficznego, poprowadzenie szkolenia, namalowanie obrazu). Stronami umowy o dzieło są zlecający oraz wykonawca. W przypadku umowy o dzieło wykonawca jest odpowiedzialny za rezultat pracy (i zobowiązany jest do naprawy ewentualnych usterek).

Tak samo, jak w przypadku umowy zlecenia, umowa o dzieło może być sporządzona pisemnie lub ustnie. Umowa zawierać powinna: dane obu stron umowy, określenie przedmiotu umowy, wynagrodzenie, termin rozpoczęcia i zakończenia wykonywania dzieła.

Zlecający umowę o dzieło nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne ZUS. Umowa o dzieło jest opodatkowana  i stosuje się wobec niej podatek zryczałtowany 12% przy umowach do kwoty 200zł. Natomiast po przekroczeniu drugiego progu podatkowego (zarobków powyżej 85 528 zł rocznie) zaliczka na podatek wynosi 32%.

Wypowiedzenie umowy cywilnoprawnej

Umowa zlecenie wypowiedziana może zostać w dowolnym czasie ze skutkiem natychmiastowym. Jeżeli któraś ze stron poniosła jakiekolwiek wydatki związane z zawarciem umowy, to strona wypowiadająca zobowiązana jest do zwrotu kosztów. Szczególnie jeśli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnej przyczyny. Co więcej, wypowiedzenie umowy powinno mieć taki sam charakter, jak jej zawarcie (pisemny lub ustny).

Umowę o dzieło nie wypowiada się, ale odstępuje. Problematyczna nie jest sytuacja, w której strony robią to za porozumieniem stron – wtedy odstąpienia następuje natychmiastowo. Natomiast w pozostałych przypadkach odstąpienie jest możliwe, gdy:

• wykonawca jest niezdolny do pracy; chce zwiększyć wynagrodzenie lub nie może skontaktować się z zamawiającym
• wykonawca nie dotrzymuje terminu lub wykonuje dzieło w niewłaściwy sposób

Umowa cywilnoprawna – prawa pracownika

Umowy cywilnoprawne charakteryzują się dużą elastycznością i dowolnością. Jest to jednocześnie wadą i zaletą, ponieważ pracownik nie jest chroniony przepisami tak jak w przypadku umowy o pracę. Umowy cywilnoprawne nie zagwarantują:

• ciągłości zatrudnienia
• naliczenia stażu pracy
• płatnych urlopów pracowniczych i ekwiwalentów za urlop (chyba że taki zapis zostanie dodany w umowie)
• odprawy pracowniczej

Umowy cywilnoprawne w systemie HRappka

Program kadrowo-płacowy daje możliwość zawarcia z pracownikiem umów cywilnoprawnych. Pracodawca sporządzić może gotowe szablony (umowy zlecenia czy dzieło) i wysłać je automatycznie do wybranych pracowników. Co więcej, dzięki opcji podpisu elektronicznego nie ma potrzeby wydruków dokumentów.

System kadrowo-płacowy zapewnia transparentność wynagrodzeń. Pracodawcy mają wgląd w rozliczenia i listy płac wszystkich pracowników. Pracownicy natomiast mają możliwość pobrania pasków wynagrodzeń oraz wnioskowania o wszystkie rodzaje urlopów pracowniczych (elektroniczne wnioski urlopowe).

Czytaj więcej:

• Akta osobowe 2024 – jak prowadzić kartotekę pracowniczą?
• Elektroniczna dokumentacja pracownicza
• Jak wybrać system kadrowo-płacowy?
• Wypowiedzenie umowy o pracę – wszystko, co musisz wiedzieć