4-dniowy tydzień pracy w Polsce. Co mówi Kodeks Pracy?

Niestandardowe formy organizacji czasu pracy, na przykład w formie czterodniowego tygodnia pracy, zdobywają coraz większą popularność na całym świecie. Przeprowadzone badania wskazują, że krótszy tydzień pracy korzystnie wpływa nie tylko na well-being, ale też produktywność pracowników.

Zanim jednak firma zdecyduje się na taki krok, ważne jest sprawdzenie, czy taka praktyka jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa. W przypadku Polski, kluczowym dokumentem regulującym kwestie związane z zatrudnieniem jest Kodeks pracy. W artykule omawiamy prawne możliwości skracania tygodnia pracy w Polsce.

>> Przetestuj bezpłatnie system kadrowo – płacowy

Czterodniowy tydzień pracy w Polsce a Kodeks Pracy

Krótszy tydzień pracy funkcjonuje na świecie już od wielu lat, m.in. w Hiszpanii, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii.

W Polsce na ten moment Kodeks Pracy nie przewiduje jednoznacznie 4-dniowego tygodnia pracy jako standardowej formy organizacji czasu pracy. Zgodnie z aktualnymi przepisami, standardowy tydzień pracy obejmuje 5 dni roboczych. Jednakże, istnieje pewna elastyczność w zakresie organizacji czasu pracy, co umożliwia pracodawcom dostosowanie harmonogramu pracy do specyfiki danej branży czy potrzeb pracowników. Skrócenie czasu pracy jest możliwe między innymi w ramach indywidualnego lub zadaniowego systemu czasu pracy.

Rodzaje systemów czasu pracy

Pracownicy zatrudnieni w Polsce mogą pracować w różnych systemach czasu pracy:

  • podstawowym

  • równoważnym

  • przerywanym

  • zadaniowym

  • w ruchu ciągłym

  • skróconego tygodnia pracy

  • pracy weekendowo-świątecznej

System skróconego tygodnia pracy

Podstawowym systemem, podczas którego pracownik może pracować mniej niż 5 dni w tygodniu, jest system skróconego tygodnia pracy. Mówi o nim Art. 143 Kodeksu Pracy:

Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Jeśli więc pracownik chciałby pracować przez 4 dni w tygodniu w tym systemie, musiałby pracować po 10 godzin każdego dnia.

Warto przy tym pamiętać, że istnieją przypadki, w których czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin, jednocześnie zachowując prawo do wynagrodzenia, jeśli jego dobowy czas pracy wynosi więcej. Wskazuje na to Art. 148. Kodeksu pracy o szczególnej ochronie:

W systemach i rozkładach czasu pracy, o których mowa w art. 135-138, 143 i 144, czas pracy:

1) pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,

2) pracownic w ciąży,

3) pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, bez ich zgody

– nie może przekraczać 8 godzin. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru jego czasu pracy.

Zadaniowy system czasu pracy

Jednym z systemów czasu pracy, który umożliwia wdrożenie skróconego tygodnia pracy jest również system zadaniowy, regulowany przez Art. 140 Kodeksu pracy.

W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129.

W przypadku zadaniowego systemu czasu pracy pracownik otrzymuje konkretne zadania do wykonania, sam wyznaczając czas potrzebny do ich realizacji. Jednocześnie pracodawca musi stosować się do regulacji wynikających z wymiaru czasu pracy – to znaczy, że wykonanie powierzonych zadań nie może pochłaniać więcej niż 8 godzin dziennie i średnio 40 godzin tygodniowo. 

W zadaniowym czasie pracy pracownik rozliczany jest z powierzonych zadań, a nie z czasu pracy. W tym wypadku nie jest wymagane ewidencjonowanie godzin pracy. Pracownik może więc wykonać dane zadania odpowiednio szybciej, i tym samym skrócić tygodniowy czas pracy.

Indywidualny system czasu pracy

System skróconego tygodnia pracy jest możliwy do stosowania w ramach indywidualnego systemu czasu pracy, o którym czytamy w Kodeksie pracy art. 142.

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty.

Indywidualny rozkład czasu pracy najczęściej polega na zmianie godzin lub dni pracy pracownika, aby dostosować czas pracy do jego prywatnych potrzeb i zapewnić work-life-balance.

Kto skorzysta z czterodniowego tygodnia pracy?

Skrócenie tygodnia pracy najłatwiej będzie wdrożyć w branżach nowoczesnych usług, finansach, IT czy ubezpieczeniach – czyli takich, w których można łatwo monitorować koszty i wydajność. Trudności napotkamy zaś w obszarze produkcji lub opieki zdrowotnej. Skrócony tydzień pracy lekarzy lub pielęgniarek mogłoby poważnie zagrozić bezpieczeństwu zdrowotnemu obywateli

Należy pamiętać też o ograniczeniach związanych z maksymalnym dobowym wymiarem pracy u pracowników młodocianych i osób z niepełnosprawnością. W tym przypadku, poza nielicznymi wyjątkami, niektóre systemy czasu pracy (na przykład system skróconego tygodnia pracy), nie będą możliwe.

Czterodniowy tydzień pracy – korzyści dla pracownika i pracodawcy

Za wprowadzeniem 4-dniowego tygodnia pracy przemawiają następujące argumenty:

  • Wzrost produktywności pracowników

Jednym z głównych argumentów przemawiających za 4-dniowym tygodniem pracy jest teza, że krótszy czas pracy może przyczynić się do zwiększenia efektywności pracowników. Mniej czasu spędzonego w miejscu pracy, a jednocześnie większa koncentracja uwagi, może prowadzić do sprawniejszej pracy i lepszych wyników.

  • Work-life balance

Krótszy tydzień pracy wpisuje się także w coraz większą potrzebę równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym, co może przyczynić się do satysfakcji pracowników i podniesienia ich zaangażowania. 

  • Zdrowie psychiczne i well-being

Wprowadzenie krótszego tygodnia pracy może również pozytywnie wpływać na zdrowie psychiczne pracowników. Mniej czasu spędzonego w pracy może przyczynić się do redukcji stresu i poprawy dobrostanu. 

Trwające 1,5 roku badania grupy non-profit 4 Day Week Global, przeprowadzone na pracownikach 4 krajów, wykazały, że już po pół roku pracy w skróconym tygodniu pracownicy odczuwali mniejsze wypalenie, poprawiło się ich zdrowie i ogólne zadowolenie z pracy. W badaniu pracownicy mogli skrócić swój czas pracy o 5 godzin, zachowując jednocześnie takie same wynagrodzenie. Jak pokazują wyniki, nie wpłynęło to na ich efektywność. Okazało się, że podczas 33-godzinnego tygodnia pracy mogli wykonać tyle samo pracy, co podczas standardowego 38-godzinnego.

Czterodniowy tydzień pracy – projekt ustawy

Jak widzimy, obecne przepisy Kodeksu pracy w Polsce nie mówią jednoznacznie o sytuacji, w której 4 dniowy tydzień pracy jest jednocześnie związany z redukcją godzin pracy i zachowaniem tego samego wynagrodzenia.

Taki model uwzględnia projekt ustawy zaproponowany przez posłów partii Razem. Według niego tygodniowy czas pracy zostałby zmniejszony z 40 godzin do 35 godzin bez obniżenia wynagrodzenia. Polacy mogliby wtedy pracować od poniedziałku do czwartku. Projekt ustawy jednocześnie nie nakłada ograniczeń w sposobach organizacji czasu pracy.

Projekt został złożony w 2022 roku, jednak do tej pory nie został rozpatrzony.

Zarządzanie czasem pracy w systemie HRappka

W programie kadrowo-płacowym HRappka dodasz pracownikowi na umowie różne rodzaje systemów czasu pracy. Jednocześnie system pilnuje wymiaru czasu pracy, automatycznie wylicza podstawę do urlopu wypoczynkowego i informuje o przekroczeniach.

Czytaj więcej

Zarządzanie procesami HR

  • Rekrutacja i onboarding
  • Generowanie umów i dokumentów
  • Ewidencja czasu pracy i wnioski urlopowe
  • Kadry i płace
  • Portal pracowniczy
TESTUJ BEZ OPŁAT