Urlop wypoczynkowy w 2024 roku. Co mówi Kodeks pracy?

Urlop wypoczynkowy to „gorący" temat, szczególnie przed sezonem wakacyjnym czy świątecznym. Najwięcej wątpliwości pojawia się, w przypadku gdy pracownik rozpoczyna nową pracę. W jaki sposób liczone są dni urlopu? Kiedy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu? Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego – w zależności od stażu pracy? Kiedy przysługuje urlop uzupełniający?

Dziś odpowiemy na najważniejsze pytania związane z urlopem wypoczynkowym – w oparciu o Kodeks pracy.

Urlop wypoczynkowy – prawo każdego pracownika

W 2024 roku w Kodeksie pracy nie wprowadzono znaczących zmian dotyczących  urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że nadal jest on prawem każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę.

Co istotne, pracownik nie może zrzec się urlopu lub przekazać go komuś innemu. Urlop należy także wykorzystać w postaci dni wolnych, a nie w formie ekwiwalentu pieniężnego (jest to możliwe tylko w szczególnych przypadkach). 

Czytaj więcej: Ekwiwalent za urlop – komu przysługuje i jak go obliczyć? 

Czy pracodawca może odmówić urlopu wypoczynkowego?

Pracodawca, który odmawia urlopu wypoczynkowego, podlega karze grzywny.

Pracownik może wnioskować o urlop w dogodnym dla niego terminie, nienarzuconym przez pracodawcę, jednak zasadą jest, że termin urlopu wypoczynkowego pracodawca ustala w porozumieniu z pracownikiem, biorąc pod uwagę:

  • wnioski urlopowe innych pracowników
  • zachowanie ciągłości pracy. 

Kodeks pracy nakazuje, aby urlopy były udzielane zgodnie z planem urlopów. Pracownik powinien zaplanować urlop wypoczynkowy odpowiednio wcześniej i złożyć wniosek do pracodawcy. Wyjątkiem jest urlop na żądanie, który przysługuje pracownikowi w wymiarze 4 dni w każdym roku kalendarzowym. Należy jednak pamiętać, że w wyjątkowych sytuacjach pracodawca może nie zgodzić się na urlop na żądanie.

Pracodawca ma również prawo odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli wymagają tego nieprzewidziane okoliczności (nieznane w chwili rozpoczynania urlopu), a nieobecność pracownika poważnie wpłynęłaby na pracę całego przedsiębiorstwa. Pracodawca musi jednak uargumentować odwołanie oraz pokryć wszystkie koszty z nim związane.

Co w przypadku, jeśli pracownik potrzebuje dnia wolnego na egzamin lub obronę pracy? Wszystko zależy od jego wcześniejszych ustaleń z pracodawcą, ale ma możliwość wnioskowania o urlop szkoleniowy.

Ile czasu ma pracodawca na rozpatrzenie wniosku urlopowego? 

Przepisy prawa pracy nie wskazują konkretnie, ile czasu ma przełożony na ustosunkowanie się do wniosku urlopowego pracownika. Tak jak wspominaliśmy wyżej, zgodnie z Kodeksem pracy urlopy powinny być rozpoczynane w terminach ustalonych w zatwierdzonym wcześniej ogólnym planie urlopów. Jeśli jednak taki plan nie funkcjonuje w danej organizacji, wnioski pracowników nie powinny być przetrzymywane – może to doprowadzić do zaległości urlopowych, za które odpowiedzialny jest pracodawca. 

Jak naliczamy dni urlopu wypoczynkowego/ wymiar urlopu wypoczynkowego?

Urlop liczony jest od dnia 1 stycznia. Wyjątkiem są osoby, które podejmują pierwszą pracę, wtedy taka osoba zyskuje prawo do urlopu w każdym kolejnym miesiącu w wymiarze 1/12 całego przysługującego urlopu. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w następnym roku kalendarzowym.

Pracownik może wykorzystać urlop za jednym razem lub podzielić go na części. W praktyce większość osób dzieli urlopy, należy jednak pamiętać, że Kodeks pracy nakazuje zaplanowanie jednego wypoczynku nie krótszego niż 14 dni kolejnych dni kalendarzowych.

Ważna informacja: urlop wypoczynkowy jest płatny i pracownik za dni wolne otrzymuje takie samo wynagrodzenie, gdyby w tym czasie pracował (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop).

Niewykorzystany urlop przechodzi na następny rok kalendarzowy. Kodeks pracy mówi o konieczności wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego, najpóźniej do dnia 30 września kolejnego roku.

W przypadku, gdy pracownik wykorzystał cały urlop wypoczynkowy, może ubiegać się o urlop bezpłatny.

2 tygodnie urlopu a Kodeks pracy 

Temat 14 dni nieprzerwanego urlopu często budzi kontrowersje. Czy pracownik musi wziąć urlop na 2 tygodnie? Czy nieudzielenie 14-dniowego urlopu wypoczynkowego stanowi wykroczenie ze strony pracodawcy? 

W świetle przepisów Kodeksu pracy urlopy powinny być udzielane na podstawie ustalonego wcześniej z pracodawcą i pracownikami planu urlopów. Na wniosek pracownika przysługujący mu urlop może być podzielony na części, jednak według KP co najmniej jedna część urlopu wypoczynkowego powinna trwać przynajmniej 14 dni kalendarzowych (włączając w to dni wolne od pracy). 

Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Art.  162. Kodeksu pracy

14 dni urlopu – co na to PIP? 

Państwowa Inspekcja Pracy podkreśla, że aby zrealizować główny cel urlopu wypoczynkowego, jakim jest regeneracja sił po pracy, pracownik zgodnie z przepisami powinien wykorzystać w jednej części przynajmniej dwutygodniowy urlop

Niemniej, jeśli pracodawca nie zapewni ciągłego 14-dniowego wypoczynku, zdaniem PIP nie popełnia wykroczenia i nie podlega karze grzywny.

Czy urlop wypoczynkowy zależy od stażu pracy?

Tak, wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy. Co ciekawe wlicza się w niego czas trwania nauki, której ukończenie poświadczone jest dyplomem lub świadectwem. Nieistotne jest czy nauka pobierana była w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym. Np. w przypadku ukończenia szkoły wyższej staż pracy „na starcie" wynosi 8 lat.

W zależności od ukończonej szkoły do stażu pracy wlicza się:

  • maksymalnie 3 lata – w przypadku szkoły zasadniczej lub równorzędnej szkoły zawodowej

  • maksymalnie 5 lat – w przypadku średniej szkoły zawodowej

  • 5 lat – dla średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych

  • 4 lata – dla średniej szkoły ogólnokształcącej

  • 6 lat – dla szkoły policealnej

  • 8 lat – szkoła wyższa

Powyższe okresy nie sumują się.

Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje

  • w wymiarze 20 dni, jeżeli staż pracy wynosi mniej niż 10 lat

  • w wymiarze 26 dni, jeżeli pracownik ma staż pracy najmniej 10-letni

Mówimy oczywiście o pracy na pełen etat. Jeżeli pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, urlop wypoczynkowy będzie pomniejszany proporcjonalnie.

Ważna informacja: staż pracy musi zostać udokumentowany w postaci świadectw pracy z poprzednich miejsc zatrudnienia. W przypadku braku takich dokumentów pracownikowi przysługuje 20 dni urlopu.

Wyróżniamy kilka grup, którym przysługuje wydłużony urlop. Kto się do nich zalicza? Niektórzy inspektorzy PIP, osoby niepełnosprawne, weterani wojenni, nauczyciele, sędziowie i prokuratorzy oraz pracownicy socjalni.

Czytaj więcej: 20 czy 26 dni urlopu? Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego

Urlop na żądanie w ramach urlopu wypoczynkowego

W puli urlopu wypoczynkowego znajdują się 4 dni urlopu na żądanie. Jest to rodzaj urlopu, który pracownik może zgłosić w nagłych przypadkach – wtedy, kiedy nie mógł zaplanować swojej nieobecności. Z tego też powodu urlopu na żądanie nie obejmuje plan urlopów. Warto przy tym pamiętać, że niewykorzystane dni urlopu na żądanie nie przechodzą na kolejny rok. W każdym roku jest to tylko 4 dni. 

Czytaj więcej: Urlop na żądanie w 2024 roku – najczęstsze pytania

Urlop wypoczynkowy na okresie próbnym

Umowę o pracę na okres próbny zawiera się w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości wykonywania określonego rodzaju pracy. Umowa na okres próbny zawarta może zostać maksymalnie na okres 3 miesięcy. Pracę na okres próbny traktuje się jako próbę, czy pracownik i jego doświadczenie jest adekwatne dom oferowanego stanowiska.

Najczęściej taki rodzaj umowy podpisywany jest jednorazowo, jednak jest możliwość ponownego zawarcia umowy z tym samym pracownikiem, gdy:

  • pracownik ma być zatrudniony do wykonywania pracy innego rodzaju

  • pracownik był już zatrudniony u danego pracodawcy, ale od wygaśnięcia poprzedniej umowy minęło minimum 3 lata – wtedy dopuszczalne jest jednokrotne ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny

Urlop pracownika na umowie o pracę zawartej na okres próbny

Jeżeli pracownik podejmuje zatrudnienie na takiej podstawie, przysługuje mu urlop wypoczynkowy. Liczony jest on proporcjonalnie – po przepracowaniu danego miesiąca (1/12 wymiaru urlopu, który przysługuje po upływie roku). Udzielany jest oczywiście na wniosek pracownika. W takiej sytuacji pracownik nie może wykorzystać więcej dni wolnych, niż przysługuje mu po przepracowaniu konkretnego miesiąca.

Urlop wypoczynkowy podczas okresu wypowiedzenia

Według Kodeksu pracy, jeżeli pracownik przebywa na okresie wypowiedzenia umowy o pracę, ma obowiązek wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy. Decyzja o przydzieleniu takiego urlopu leży po stronie pracodawcy, niezależnie od tego, która ze stron złożyła wypowiedzenie. Pracownik powinien wykorzystać cały urlop zaległy oraz bieżący (przysługujący w danym roku kalendarzowym).

Jeżeli natomiast pracownik nie wykorzystał urlopu przed ustaniem stosunku pracy, przysługuje mu ekwiwalent finansowy za nieodebrane dni wolne.

Urlop proporcjonalny

Pracownik rozpoczynający pracę w ciągu roku otrzymuje urlop wypoczynkowy, który liczony jest w sposób proporcjonalny.  Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego w tym wypadku? Kogo to dotyczy?

Pracowników, którzy nie przepracowali pełnego roku, oraz powracających z urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego, po odbyciu służby wojskowej, pobycie w więzieniu i nieusprawiedliwionej nieobecności. 

W jaki sposób liczony jest urlop proporcjonalny?

Ogólna zasada mówi o tym, że obowiązek udzielenia urlopu rozkłada się na dotychczasowego pracodawcę i kolejnego pracodawcę. W przypadku ustania stosunku pracy, pracownikowi przysługuje urlop:

  • u dotychczasowego pracodawcy – proporcjonalnie do przepracowanego okresu w danym roku, chyba że przed ustaniem stosunku, pracownik wykorzystał urlop

  • u kolejnego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu, który pozostał w danym roku lub do okresu zatrudnienia (jeżeli ten jest krótszy niż koniec roku kalendarzowego)

Urlop proporcjonalny nie jest liczony w pierwszej pracy, ponieważ w tym wypadku pracownik nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy. Natomiast niepełny dzień urlopu zawsze zaokrąglany jest w górę.

Skrócenie czasu pracy – projekt ustawy

We wrześniu 2022 roku do Sejmu trafił projekt ustawy zakładający skrócenie tygodniowego czasu pracy – z 40 do 35 tygodniowo. Ponad połowa Polaków popiera pomysłodawców pomysłu, partię Razem. Skrócenie czasu pracy nie wpłynie na zmniejszenie wynagrodzenia, a projekt przewiduje dowolność sposobu, w jaki rozdysponowane mają być godziny w tygodniu pracy.

Wprowadzenie skróconego tygodniowego czasu pracy ma przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu, przy jednoczesnym wzroście zaangażowania w pracę i zachowaniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Na ten moment jednak nie wiadomo, czy i kiedy wymiar urlopu wypoczynkowego zostanie zmieniony.

Kalkulator urlopu wypoczynkowego – krok po kroku

Jak obliczyć urlop wypoczynkowy w 2023 r?

  1. Według Kodeksu pracy każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do płatnego, nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego.

  2. W pierwszym kroku należy określić, czy osoba ubiegająca się o urlop:

    • podjęła swoją pierwszą pracę w życiu – w takim przypadku nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego następuje w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu (każdego miesiąca), jaki przysługiwałby po przepracowaniu roku; prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w następnym roku

    • posiada już udokumentowane okresy zatrudnienia i praca, którą wykonuje jest jej kolejną – wtedy urlop wypoczynkowy liczony jest od 1 stycznia, proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym (oznacza to, że pracownik otrzymuje pulę urlopu wypoczynkowego na dany rok „z góry")

  3. Następnie należy ustalić, ile dni urlopowych (wymiar urlopu) przysługuje pracownikowi:

    • 20 dni urlopu rocznie – jeżeli staż pracy wynosi poniżej 10 lat

    • 26 dni rocznie – jeżeli staż pracy wynosi powyżej 10 lat (do stażu pracy wliczane są lata nauki – patrz wyżej)

  4. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy.

  5. Zatrudnienie pracownika w trakcie roku kalendarzowego – urlop liczony jest proporcjonalnie, tzn. na czas zawarcia umowy o pracę; czyli pracownikowi zatrudnionemu od 1 marca do końca grudnia (którego staż pracy wynosi więcej niż 10 lat) przysługuje 22 dni wolnego.

  6. Należy wziąć również pod uwagę, ile dni urlopu pracownik wykorzystał u poprzedniego pracodawcy – np. jeżeli wykorzystał więcej dni urlopowych, niż wynikało to z wymiaru pracy – w nowej pracy wymiar urlopu należy odpowiednio pomniejszyć.

  7. Podczas wyliczeń dni urlopowych, niepełny dzień urlopu zaokrągla się „w górę"

  8. Urlop uzupełniający – przysługuje, jeżeli w trakcie roku kalendarzowego pracownikowi zaczyna przysługiwać 26 dni urlopu i dotyczy kolejnego urlopu wypoczynkowego.

Przykład 

Pracownik rozpoczął swoją pierwszą pracę (na umowę o pracę) w sierpniu 2022 roku i zakończył ją w 31 grudnia 2022 roku. Do ilu dni urlopu wypoczynkowego nabył prawo?

  • Pamiętajmy, że pracownik, który rozpoczął pierwszą pracę uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy (w wymiarze 1/12 przysługującego mu urlopu). 

Zatem:

  • 4 (prawo do urlopu nabyte: we wrześniu, październiku, listopadzie i grudniu) * 20 (ilość urlopu przysługującego pracownikowi w perspektywie rocznej) /12 (ilość miesięcy w roku) = 80/12 = 6,66 – tyle urlopu przysługuje temu pracownikowi

Zmiany w urlopach w 2023 roku

Trwają prace legislacyjne związane z planowanymi zmianami w urlopach (np. nowe rodzaje urlopu pozwolą na dodatkowe 7 dni wolnego). Czego dotyczyć będą zmiany?

  • pracownicy otrzymają dwa rodzaje nowych urlopów:
  • wydłużenie urlopu rodzicielskiego z 32 do 41 tygodni (dodatkowe 9 tygodni należy się ojcu dziecka – bez możliwości przeniesienia na matkę)
  • prawo do złożenia wniosku o elastyczny tryb pracy – dla rodziców dzieci do 8 roku życia

Czytaj więcej: Urlop 2023 – zmiany

Szybki wniosek o urlop w systemie HRappka

System HRappka w łatwy i przyjazny sposób pozwala zarówno na złożenie, jak i akceptację wniosków urlopowych. Wystarczy, że pracownik zaloguje się na swoje konto i zaznaczy w kalendarzu prośbę o urlop w konkretnych dniach. Pracodawca otrzyma niezwłocznie powiadomienie i będzie mógł odpowiedzieć na prośbę.

Skąd pracownik wie, ile przysługuje mu urlopu? W jaki sposób działa kalkulator urlopu wypoczynkowego w HRappce? To bardzo proste. Nasz program sam wylicza i pilnuje limitów urlopowych (oraz wylicza wynagrodzenie za urlop) . Zarówno pracownik, jak i pracodawca widzą dostępne i wykorzystane dni urlopu.

Elektroniczne wnioski urlopowe to rewolucja w dziale kadr, która zaoszczędzi czas i usprawni komunikację w organizacji.

urlop wypoczynkowy 2022

Składanie elektronicznego wniosku urlopowego w systemie HRappka

Elektroniczne wnioski urlopowe

  • Kalendarz urlopowy
  • Informacje o dostępnym urlopie
  • Obliczanie wymiaru urlopu
  • Sprawna akceptacja wniosków urlopowych
TESTUJ BEZ OPŁAT

Urlop wypoczynkowy 2024 przyznawany jest na takich samych zasadach jak w poprzednich latach. Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego – 20 lub 26 dni w skali roku kalendarzowego. Zobowiązany jest również do wypłacenia wynagrodzenia urlopowego, pracownik otrzymać powinien takie samo wynagrodzenie jak za normalny czas pracy. Do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się okres nauki. Jeżeli pracownik ukończył szkołę wyższą, to jego okres zatrudnienia wynosi 8 lat. W 2023 pracownicy otrzymają 5 dni urlopu opiekuńczego (spoza puli urlopu wypoczynkowego). Udzielenie pracownikowi urlopu w okresie wypowiedzenia zależy od decyzji pracodawcy.