Urlop z powodu działania siły wyższej – jakie są zasady przyznawania?

Od 26 kwietnia 2023 roku pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, przysługuje urlop z powodu działania siły wyższej. Nowe przepisy zawarte w Kodeksie pracy zakładają możliwość zwolnienia z pracy z powodu sytuacji, które nie są zależne od działań i woli pracownika.

Definicja siły wyższej nie została określona w żadnym przepisie, ale przyjmuje się, że są to zdarzenia związane z pilnymi sprawami rodzinnymi, o charakterze nadzwyczajnym, które mają związek z chorobą lub wypadkiem.

Ile urlopu z powodu siły wyższej przysługuje pracownikom? Czy jest on płatny? Kiedy złożyć wniosek? Zapraszamy do artykułu.

>> Przetestuj bezpłatnie system kadrowo – płacowy

Zwolnienie z powodu siły wyższej – definicja

Zwolnienie z pracy z powodu działania siły wyższej zakłada, że w życiu pracownika wystąpiło zdarzenie nagłe i niemożliwe do przewidzenia. Jest niezależne od pracownika, a natychmiastowa obecność pracownika w miejscu zdarzenia jest niezbędna.

Najczęściej zakłada się, że to dni wolne brane w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Przepis nie definiuje członków rodziny, dlatego przyjmuje się, że na potrzeby korzystania z tego uprawnienia, rodzina traktowana jest szeroko.

Komu przysługuje zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej?

Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej przysługuje pracownikom świadczącym pracę na podstawie Kodeksu pracy, a także takim zawodom jak:

  • policjanci
  • strażacy
  • żołnierze zawodowi
  • funkcjonariusze Krajowej Administracji Skarbowej
  • funkcjonariusze Służby Więziennej
  • funkcjonariusze Straży Granicznej
  • nauczyciele

Jaka jest różnica między urlopem na żądanie a zwolnieniem z pracy z powodu siły wyższej?

W obu przypadkach zwolnienie związane jest z wnioskiem złożonym przez pracownika. Natomiast wniosek o urlop na żądanie może być złożony najpóźniej przed rozpoczęciem dnia pracy, a wniosek z powodu siły wyższej może być wystosowany w trakcie pracy.

Urlop na żądanie pracownik może wykorzystać jedynie w formie pełnego dnia, a pracodawca musi wyrazić na niego zgodę. Urlop z powodu siły wyższej pracownik ma prawo wykorzystać częściowo (w godzinach), a pracodawca nie może odmówić udzielenia go.

Co więcej, urlop na żądanie jest wliczany w pulę urlopu wypoczynkowego, a zwolnienie z powodu siły wyższej jest dodatkowym urlopem przysługującym pracownikom. 

Urlop z powodu siły wyższej – zasady

Zwolnienie z powodu siły wyższej wprowadzone zostało na podstawie unijnej dyrektywy work-life balance i zakłada, że:

  • zwolnienie z powodu siły wyższej związane jest z nieprzewidzianą sytuacją, np. z powodu choroby w rodzinie i zakłada, że w tym przypadku jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika
  • w danym roku kalendarzowym pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni lub 16 godzin; pracownik ma prawo zdecydować, w jaki sposób chce wykorzystać ten urlop (pracownik decyduje o tym w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku)
  • wymiar zwolnienia dla pracowników pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy ustalany jest proporcjonalnie (niepełna godzina zwolnienie zaokrąglana jest w górę)
  • w tym czasie pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia; wyliczone powinno być zgodnie z zasadami przyjętymi przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego (jednak zmienne składniki wynagrodzenia należy przyjąć z miesiąca, w którym nastąpiło zwolnienie)
  • zwolnienie z powodu siły wyższej nie przechodzi na kolejny rok, z każdym rokiem kalendarzowym pracownik nabiera prawo do 2 dni tego rodzaju urlopu
  • na wniosek pracownika, pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy

Urlop z powodu działania siły wyższej – podstawa prawna:

  • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 z późn. zm.)
  • Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (niepublikowana)

Elektroniczne wnioski urlopowe 

Wiesz, że możesz usprawnić i przyspieszyć proces składania wniosków o urlop? Nasz moduł elektronicznych wniosków urlopowych pozwoli Twoim pracownikom w kilka sekund wysłać zgłoszenie z prośbą o dowolne dni wolne, a Ty podejmiesz szybko decyzję. 

Co więcej, dzięki modułowi ewidencji czasu pracy masz dostęp do kalendarza pracy całej organizacji, możesz intuicyjnie planować i dodawać zapotrzebowanie na pracowników oraz generować raporty czasu pracy. 

Czytaj więcej

System HR

  • Dokumentacja pracownicza
  • Ewidencja czasu pracy
  • Elektroniczne wnioski urlopowe
  • Portal pracowniczy
TESTUJ BEZ OPŁAT

W ciągu roku kalendarzowego zwolenienie od pracy w związku z siłą wyższą (w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem) przysługuje pracownikom w wymiarze 2 dni lub 16 godzin (chyba, że dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin, wtedy zwolenienie wyliczane jest proporcjonalnie). Pracownikowi w tym czasie przysługuje 50% wynagrodzenia, które wyliczane jest na podstawie Rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy.