Kary porządkowe — za co pracodawca może ukarać pracownika?

Kara pracownika a Kodeks pracy

Art. 108. Kodeksu pracy jasno wskazuje, że pracodawca może ukarać pracownika. Nie musi jednak tego robić — jest to jego prawo, ale nie obowiązek. Przy decyzji o zastosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika (czy była to wina umyślna, czy wina nieumyślna) i jego dotychczasowy stosunek do pracy.

Rodzaje kar porządkowych

Pracodawca może zastosować wobec pracownika jedynie te kary porządkowe, które są wymienione w Kodeksie pracy. Są to:

  • kara upomnienia
  • kara nagany
  • kara pieniężna

Zastosowanie innego rodzaju kary stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Ponadto, za jedno przekroczenie pracownik może być ukarany tylko jedną karą porządkową. Pracodawca nie może zastosować jednocześnie np. kary pieniężnej i kary nagany za to samo przewinienie — nie ma podstaw prawnych do kumulowania kar.

Za co pracodawca może nałożyć na pracownika karę upomnienia lub nagany?

Według przepisów Kodeksu pracy, kary upomnienia lub nagany pracodawca może zastosować za nieprzestrzeganie przez pracownika:

  • ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy
  • przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
  • przepisów przeciwpożarowych
  • przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy
  • przyjętego sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy
  • opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia
  • stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy

Forma udzielenia upomnienia lub nagany

Upomnienia lub nagany można udzielić ustnie lub z wpisem do akt. Forma pisemna upomnienia lub nagany sporządzana jest w dwóch egzemplarzach, z czego jeden trafia do pracownika, a drugi do akt osobowych pracodawcy.

Kodeks pracy uwzględnia możliwość usunięcia upomnienia lub nagany z akt pracownika w następujących przypadkach:

  • po roku nienagannej pracy (tzn. jeśli pracownik przez rok od daty wymierzenia kary nie został ukarany ponownie)
  • jeśli pracodawca uwzględni sprzeciw pracownika wobec zastosowania kary
  • na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej
  • z inicjatywy pracodawcy
  • poprzez wydanie przez sąd orzeczenia o uchyleniu kary

Za co pracodawca może nałożyć na pracownika karę pieniężną?

Według przepisów Kodeksu pracy, karę pieniężną pracodawca może zastosować jedynie za:

  • nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych
  • opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia
  • stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy

Potrącenia wynikające z kar pieniężnych pracodawca ma obowiązek przeznaczyć na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ile wynosi kara pieniężna dla pracownika?

Kodeks pracy wskazuje, że:

Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1-3.

Przykładowo, jeśli pracownik nie stawi się w miejscu pracy w jednym dniu roboczym bez zapowiedzi i późniejszego usprawiedliwienia, jego wynagrodzenie może być maksymalnie pomniejszone o dwie „dniówki" – jedną za nieprzepracowany dzień pracy, a drugą jako kara pieniężna za dzień nieusprawiedliwionej nieobecności.

Wynagrodzenie jednodniowe oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Kary porządkowe a umowy cywilnoprawne

Nałożenie kary porządkowej może odbyć się jedynie w relacji pracownik-pracodawca. Oznacza to, że nie można nałożyć kary porządkowej na osobę zatrudnioną na umowę zlecenie lub umowę o dzieło – chyba, że taka możliwość jest zapisana w umowie.

Proces nakładania kar porządkowych na pracownika

Kara porządkowa nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Jeśli pracodawca dowie się o naruszeniu obowiązku pracowniczego po 3 miesiącach od daty zdarzenia, nie może nałożyć kary.

Przed nałożeniem kary porządkowej pracodawca musi zastosować odpowiednie procedury, takie jak:

  • Wysłuchanie pracownika — zastosowanie kary może mieć miejsce wyłącznie po zapoznaniu się ze stanowiskiem pracownika, najlepiej w obecności świadka i przy spisaniu protokołu. W przeciwnym razie nałożenie kary porządkowej może zostać uznane za nieważne. Jeśli pracownik nie może złożyć wyjaśnień ze względu na nieobecność usprawiedliwioną, termin na nałożenie kary ulega zawieszeniu lub nie rozpoczyna się.
  • Zawiadomienia pracownika na piśmie o zastosowanej karze, w tym wskazanie rodzaju i daty naruszenia obowiązku pracowniczego, poinformowanie o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia należy złożyć do akt osobowych pracownika.

Prawo zgłoszenia sprzeciwu

Ukaranie pracownika karą porządkową wiążę się z możliwością zgłoszenia przez niego sprzeciwu. Pracownik ma na to 7 dni, a pracodawca 14 dni na rozpatrzenie sprzeciwu.

Jeżeli pracownik nie zgodzi się z decyzją po rozpatrzeniu, przysługuje mu prawo odwołania się do Sądu pracy.

Potrącenia w systemie HRappka

HRappka to kompleksowy system kadrowo-płacowy, w którym automatycznie pobierzesz potrącenia, zwroty i zajęcia komornicze, a także wprowadzisz stawki niestandardowe. Dzięki temu rozliczenie pracowników zatrudnionych na podstawie każdego rodzaju umów staje się szybkie i bezproblemowe.

Czytaj więcej:

Poznaj system HRappka podczas bezpłatnej prezentacji!

Uzupełnij dane, a my skontaktujemy się z Tobą

Ukaranie pracownika karą porządkową należy do swobodnej decyzji pracodawcy. Kodeks pracy dopuszcza nałożenie na pracownika kar porządkowych takich jak: kara upomnienia, kara nagany lub kara pieniężna. Kary porządkowe mogą być nałożone za naruszenie obowiązków pracowniczych takich jak m.in: nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia a także usprawiedliwiania nieobecności, spożywanie alkoholu w czasie pracy. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków BHP. Kara porządkowa nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.