BHP podczas upałów. Co pracodawca musi zapewnić pracownikom?

Polskie przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek zorganizowania pracy w taki sposób, aby gwarantował bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Obejmuje to między innymi odpowiednią temperaturę na stanowiskach pracy, wymianę powietrza i zabezpieczenie przed nasłonecznieniem. 

W okresie letnim Państwowa Inspekcja Pracy może przeprowadzić kontrolę pod względem zabezpieczenia pracowników przed upałami, a nieprzystosowane miejsce pracy może skutkować nałożeniem wysokich kar finansowych. 

Jak wyglądają zasady BHP podczas wysokich temperatur i co powinien wtedy zapewnić pracodawca? Zapraszamy do lektury artykułu. 

>> Przetestuj bezpłatnie system kadrowo – płacowy

Normy temperatur w miejscu pracy

Przepisy BHP mówią tylko o minimalnej temperaturze w miejscu pracy. Nie powinna być ona niższa niż 14 stopni Celsjusza, a w pomieszczeniach biurowych i takich, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna – 18 stopni Celsjusza.

Choć górna granica nie jest wskazana (z wyjątkiem pracowników młodocianych i kobiet w ciąży), pracodawca powinien zapewnić w pomieszczeniu temperaturę “odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy”.

Czy pracodawca musi zapewnić pracownikom wodę?

Tak, pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom wody do picia oraz do celów higieniczno-sanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych bez względu na pogodę. 

Źródło wody zdatnej do picia powinno znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy. 

Jeśli woda wodociągowa nie nadaje się do spożycia, pracodawca zobowiązany jest dostarczyć ją w innej formie (np. woda w butelkach). 

Przepisy mówią też o dodatkowych obowiązkach w przypadku pracy w warunkach szczególnie uciążliwych, m.in:

• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C
• w przypadku pracy na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25°C

W powyższych sytuacjach pracodawca powinien zapewnić pracownikom nieodpłatnie napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy – czyli np. zawierające sole mineralne i witaminy oraz odpowiednio schłodzone.

Czy miejsca pracy podczas upałów muszą być klimatyzowane? 

Przepisy BHP nie nakładają na pracodawcę obowiązku zainstalowania klimatyzacji w miejscu pracy. Mówią jednak o tym, że w pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych. 

Jeśli pracodawca zdecyduje się na regulację temperatury poprzez klimatyzację czy mechaniczną wentylację, urządzenia te nie mogą powodować przeciągów lub przegrzewania, a strumień powietrza nie może być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy. 

Ochrona miejsca pracy przed nasłonecznieniem 

Aby zminimalizować zbytnie nasłonecznienie pomieszczenia pracy, okna i świetliki w pomieszczeniach pracy powinny zostać wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych, czyli np. rolety i żaluzje. Powinny one być dostępne i łatwe w obsłudze dla pracowników.

Pomieszczenie do wypoczynku pracowników

W sytuacji, kiedy praca jest wykonywana w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C, pracodawca powinien zapewnić specjalne pomieszczenie przystosowane do odpoczynku pracowników. Może być ono wykorzystywane jako jadalnia, jednak musi być odpowiednio wyposażone (między innymi w stoły i krzesła spełniające zasady ergonomii). 

Skrócenie czasu pracy podczas upałów

W okresie wysokich temperatur pracodawca może (ale nie musi, przepisy nie przewidują takiego obowiązku) skrócić obowiązujący czas pracy poniżej przepisowych norm lub wydłużyć przerwy, jednocześnie zachowując takie same wynagrodzenia. Wszelkie zmiany na korzyść pracownika mogą pozytywnie wpłynąć nie tylko na jego zdrowie, ale też efektywność. 

Czy pracownik może odmówić pracy ze względu na upał? 

Z zasady pracownik nie może odmówić pracy z powodu wysokiej temperatury otoczenia. Wyjątek stanowią tu jednak osoby młodociane i kobiety w ciąży – oni mogą odmówić stawienia się w pracy, gdy temperatura miejsca pracy przekroczy 30 stopni Celsjusza.  

Należy jednak pamiętać o tym, że jeśli pracownik oceni, że warunki pracy są dla niego niebezpieczne i powodują zagrożenie zdrowia lub życia, mogą zaprzestać wykonywania pracy. Muszą jednak wcześniej zgłosić ten fakt swojemu przełożonemu, dzięki temu zachowując prawo do wynagrodzenia (art. 210 §1 Kodeksu pracy).

Praca podczas upałów a pracownicy młodociani i kobiety w ciąży 

Przepisy regulujące pracę młodocianych (czyli osób, które ukończyły 15 lat, a nie przekroczyły 18 lat) nie pozwalają im w ogóle wykonywać pracy w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65%.

Z kolei kobiety w ciąży i karmiące nie mogą pracować w środowisku o dużych wahaniach parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15°C, przy braku możliwości stosowania co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniu o temperaturze pośredniej. 

Obie grupy mogą też odmówić pracy w warunkach powyżej 30 stopni Celsjusza. 

Kary dla pracodawcy za naruszenie przepisów BHP

Trzeba pamiętać, że to pracodawca jest odpowiedzialny za kontrolowanie tego, czy nastąpiło przekroczenie temperatury i na nim ciąży obowiązek dowodowy w sytuacji sporu. Oznacza to, że obowiązki związane z zapewnieniem odpowiednich warunków, zgodnych z przepisami BHP (np. dostarczenie odpowiednich napojów), należy realizować z urzędu, a nie na wniosek pracownika. Za naruszenia w tym obszarze pracodawcy grozi kara grzywny w wysokości od 1000zł do 30 000zł (art. 283 § 1 Kodeksu pracy). 

Źródła: 

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
• Rozporządzenie  Rady Ministrów z 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279)
• Załącznik „Wykaz prac wzbronionych młodocianym” do rozporządzenia Rady Ministrów z  dnia 19.06.2023  r. w  sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i  warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. poz. 1240) 
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 3.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. poz. 796)

Zarządzanie pracownikami w systemie HR

Jeśli chcesz zautomatyzować i przyśpieszyć procesy związane z rekrutacją, zatrudnianiem i rozliczaniem pracowników, zapraszamy Cię do darmowego przetestowania systemu HRappka. Umożliwia on m.in przeprowadzenie  obowiązkowych szkoleń BHP w formie online, generowanie listy płac i ewidencji czasu pracy a nawet zarządzanie ewidencją odzieży i mieszkaniami pracowniczymi.

Zarządzanie procesami HR

• Rekrutacja i onboarding
• Legalizacja cudzoziemców
• Ewidencja czasu pracy i wnioski urlopowe
• Kadry i płace