Czym jest doba pracownicza i kiedy można ją naruszyć?
Autor
Andrzej Tkaczuk
Specjalista ds. legalizacji
cudzoziemców
Redaktor
Katarzyna Bucior
Copywriter
Doba pracownicza, dwukrotna praca oraz związane z tym regulacje to istotny temat, o którym pracodawca powinien pamiętać i na który powinien zwrócić szczególną uwagę, aby uniknąć naruszenia praw pracowników. Często pojęcia te są pomijane, a doba pracownicza bywa mylona z dobą astronomiczną. Pracodawca musi wiedzieć, że naruszenie doby pracowniczej może doprowadzić do ukarania karą grzywny, wysokość której może sięgać nawet 30 000 zł. W związku z tym, w dzisiejszym artykule szczegółowo omówimy regulacje dotyczące doby pracowniczej, które określone zostały przez Kodeks pracy.
Zagadnienia poruszane w artykule:
Pojęcie doby pracowniczej
Na wstępie warto wyjaśnić, czym jest doba pracownicza, ponieważ różni się ona od doby astronomicznej, która zaczyna swój bieg od godziny 00:00 i kończy się o 24:00.
Zgodnie z art. 128 § 3 Kodeksu pracy, doba pracownicza to okres 24 godzin, licząc od momentu rozpoczęcia pracy przez pracownika zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Oznacza to, że w podstawowym systemie czasu pracy, który rozpoczyna się o 8:00 rano, doba pracownicza zaczyna swój bieg też o godzinie 8:00 i trwa kolejne 24 godziny do 8:00 rano kolejnego dnia.
Doba pracownicza a norma czasu pracy
Pracownik, który świadczy pracę na podstawie umowy o pracę, zgodnie z art. 129 k.p. nie może wykonywać pracy przez więcej niż 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Oznacza to, że oprócz pewnych wyjątków pracownik nie może rozpocząć pracy dwukrotnie w jednej dobie pracowniczej – doszłoby wtedy do przekroczenia norm czasu pracy.
Kiedy dozwolone jest naruszenie doby pracowniczej?
Praca w systemie przerywanego czasu pracy
Od zasady określonej wyżej jednym z wyjątków jest sytuacja, w której pracownik świadczy pracę w przerywanym systemie czasu pracy. Przerywany czas pracy został określony w art. 139 k.p. i dopuszcza on dwukrotne podjęcie pracy w ciągu jednego dnia roboczego.
Przerwa pomiędzy świadczeniem pracy nie wlicza się do czasu pracy i może wynosić maksymalnie 5 godzin. Mimo tego, że przerwa w przerywanym czasie pracy nie jest zaliczana do czasu pracy, za czas jej trwania pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia wysokość którego powinna stanowić połowę wynagrodzenia za czas przestoju.
Ruchomy czas pracy
Wprowadzenie ruchomego czasu pracy również umożliwia dwukrotne rozpoczęcie pracy w ciągu jednej doby pracowniczej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, a dokładnie z art. 140(1) k.p., za ruchomy czas pracy należy uznać rozkład czasu pracy, który przewiduje różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z rozkładem czasu pracy są dla pracowników dniami pracy.
Ruchomy czas pracy może określać przedział czasowy, w którym pracownik może samodzielnie podejmować decyzje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który jest dla niego dniem pracy. Ponowne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie jest dopuszczalne i zgodnie z §4 art. 140(1) k.p. nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z art. 150 Kodeksu pracy, ruchomy czas pracy może zostać wprowadzony na dwa sposoby:
-
na pisemny wniosek pracownika, lub
-
zgodnie z decyzją pracodawcy, jeśli ustali on to w układzie zbiorowym pracy albo w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a także w porozumieniu zawartym z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w sposób zwyczajowo przyjęty w danym zakładzie pracy
Praca w godzinach nadliczbowych
Kolejną sytuacją, która dopuszcza możliwość podejmowania pracy dwukrotnie w ciągu doby pracowniczej, jest praca w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z art. 151 k.p. za pracę w godzinach nadliczbowych należy rozumieć pracę, która jest wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy lub pracę wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Pracownikowi, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek za każdą godzinę pracy, która przekracza normę czasu pracy w trakcie jednej doby pracowniczej. Zgodnie z art. 151(1) §1 k.p., za godziny nadliczbowe wypadające w niedzielę i święta, które nie są dniami pracy dla pracownika, a także za pracę w dniu wolnym przyznanym w zamian za pracę w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Za pracę w godzinach nadliczbowych, które przypadają w innym dniu niż określony wyżej, pracownikowi przysługuje 50% wynagrodzenia. Ustawodawca dopuszcza powierzenie pracy w godzinach nadliczbowych w przypadku:
-
konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
-
wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy.
Co ważne, w przypadku nadgodzin, dwukrotne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej możliwe jest tylko w sytuacji, gdy godziny tej pracy przeznaczone są na ochronę życia lub zdrowia ludzkiego, ochronę mienia lub środowiska, a także w celu usunięcia awarii. Tylko te przyczyny umożliwiają dwukrotnie rozpoczynać pracę w ciągu jednej doby pracowniczej, a w przypadku kontroli, pracodawca powinien mieć potwierdzenie sytuacji, które doprowadziły do dwukrotnego powierzenia pracownikowi pracy w ciągu jednej doby.
Doba pracownicza to kolejne 24 godziny, które rozpoczynają się od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Rozliczanie czasu pracy w systemie HR
Ewidencja i rozliczanie czasu pracy pracowników zatrudnionych w różnych, często niestandardowych systemach, jest często problematyczne i narażone na błędy. Z pomocą przychodzi system kadrowo-płacowy HRappka. Moduł elektronicznej ewidencji czasu pracy obsługuje różne systemy czasu pracy i umożliwia tworzenie przejrzystych grafików oraz planowanie czasu pracy pracowników. Dodatkowo, dzięki funkcji portalu pracowniczego, pracownicy mają wgląd do swoich kalendarzy, a także mogą szybko składać wnioski urlopowe.
Aby przetestować wszystkie funkcje HRappki, zapraszamy do skorzystania z 14-dniowego, darmowego okresu próbnego. Zarejestruj się i sprawdź!
Zarządzanie procesami HR
- Rekrutacja i onboarding
- Legalizacja cudzoziemców
- Ewidencja czasu pracy i wnioski urlopowe
- Kadry i płace
