Jakie przerwy w pracy przysługują pracownikom w 2024 roku?

Przerwy w pracy, podczas których pracownicy mogą odpocząć od wykonywania obowiązków, nie są jedynie przywilejem czy benefitem zależnym od decyzji pracodawcy, ale są regulowane przepisami prawa pracy. Ich nieudzielenie może stanowić naruszenie praw pracowniczych i doprowadzić do konsekwencji dla pracodawcy.

W artykule przyjrzymy się przerwom w pracy z perspektywy zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Omówimy różne rodzaje przerw, ich długość oraz obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu pracy.

>> Przetestuj bezpłatnie system do ewidencji czasu pracy

Obowiązkowe przerwy w pracy według Kodeksu Pracy

Większość rodzajów przerw jest uzależniona od specyfiki i środowiska pracy, stanu zdrowia pracownika oraz jego wieku. Istnieją natomiast zasady, które obowiązują przy każdym stosunku pracy, niezależnie od powyższych czynników. Mowa tu o art. 134 Kodeksu pracy, który nakłada na pracodawcę obowiązek udzielania przerw pracownikowi.

Każdy pracownik, pracujący co najmniej 6 godzin dziennie, nabywa prawo do 15 minutowej przerwy. W przypadku pracy trwającej przynajmniej 9 godzin, przepisy gwarantują pracownikowi dodatkową 15 minutową przerwę. Prawo do kolejnej przerwy w wymiarze 15 minut pracownik nabywa, gdy jego dzień roboczy wynosi więcej niż 16 godzin. Co ważne, zgodnie z artykułem 29 §2, każda taka przerwa wlicza się do czasu pracy, co oznacza, że przerwy muszą być płatne.

Informacja o przerwach w pracy

Zgodnie z art. 29 §3 Kodeksu pracy, pracodawca w terminie 7 dni od dnia podjęcia przez pracownika pracy, zobowiązany jest poinformować go w postaci papierowej lub elektronicznej o przysługujących mu przerwach w pracy.

Czytaj więcej: Informacja o warunkach zatrudnienia – wzór

Informację o przerwach w pracy pracodawca powinien umieścić w:

• układzie zbiorowym pracy lub

• regulaminie pracy lub

• umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Czytaj więcej: Najczęstsze pytania o regulamin pracy

Dodatkowe przerwy w pracy

Oprócz zasad ogólnych, pracownikom przysługują jeszcze dodatkowe przerwy w pracy, do których prawo jest uzależnione od różnych czynników. Poniżej zamieścimy i opiszemy rodzaje takich przerw oraz zasady ich udzielania.

Przerwa dla pracowników młodocianych

Na dodatkowe przywileje i uprawnienia mogą liczyć pracownicy młodociani. Oprócz zakazu pracy w godzinach nadliczbowych czy nocnych, pracownik w tym wieku może liczyć na większą ilość przerw w pracy. Zgodnie z art. 202 Kodeksu pracy każdy młodociany pracownik nabywa prawo do 30-minutowej przerwy w przypadku, gdy jego dobowy wymiar czasu pracy przekracza 4,5 godziny.

Pracodawca musi pamiętać, że do czasu pracy młodocianego wlicza się też czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych. Oprócz przedstawionych wyżej regulacji, prawo do dodatkowych przerw nabywa na podstawie rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym. Zgodnie z rozporządzeniem, pracownik młodociany nabywa prawo do 10 minutowej przerwy po każdych pięćdziesięciu minutach pracy w mikroklimacie gorącym do wartości 26°C. Takie prace mogą być wykonywana maksymalnie przez 3 godziny na dobę. Tak samo jak w przypadku zasad ogólnych, przerwy te są płatne i wliczają się do czasu pracy.

Przerwa w pracy przy komputerze

Na dodatkową przerwę mogą też liczyć pracownicy pracujący na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Takie prawo daje im Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Zgodnie z rozporządzeniem do dodatkowej, 5-minutowej przerwy po każdej godzinie pracy, uprawnione są osoby, które w pracy wykonują swoje obowiązki przy obsłudze monitora ekranowego. Pracodawca musi pamiętać, że przerwa taka przysługuje tylko pracownikowi przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy komputerze. Jeżeli w trakcie tej godziny pracownik wykonuje też zadania nieobciążające wzroku i w innych pozycjach ciała, to z takiej przerwy skorzystać nie może. Ten rodzaj przerwy w pracy również jest wliczony w czas pracy i płatny.

Czytaj więcej: Zmiany bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe

Praca monotonna, uciążliwa lub szkodliwa

Kiedy pracodawca powierza pracownikowi pracę monotonną (tzw. „pracę na taśmie"), to jego obowiązkiem jest zorganizowanie tej pracy w taki sposób, aby zmniejszyć jej uciążliwość. Aby zmniejszyć uciążliwość pracy, która ma wpływ na zdrowie pracownika, pracodawca może skrócić dobowy wymiaru czasu pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy może to zrobić przez obniżenie dobowego wymiaru czasu pracy lub przez wprowadzenie dodatkowych przerw w pracy.

W przypadku pracy monotonnej ustawodawca zabrania skracać dobowy czas pracy i powinniśmy stosować tylko i wyłącznie drugie rozwiązanie, czyli wprowadzać dodatkowe przerwy. Co ważne, przerwy te powinny być płatne i wliczane do czasu pracy pracownika.

Przerwa na karmienie dla matek

Pracodawca zatrudniający kobietę karmiącą dziecko powinien pamiętać, że ma ona prawo do dodatkowej przerwy na karmienie. Rodzaj tej przerwy został uregulowany w art. 187 Kodeksu pracy. Zgodnie z regulacjami, kobieta karmiąca dziecko uzyskuje prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. W sytuacji, gdy pracodawca zatrudnia kobietę karmiącą więcej niż jedno dziecko, to zobowiązany udzielić jej dwie przerwy z których każda powinna trwać 45 minut.

Karmiąca matka, po uprzedzeniu pracodawcy, może wykorzystać te przerwy łącznie. Warto zauważyć, że kodeks pracy nie reguluje czasu, w którym powinna być udzielana ta przerwa, ani nie uzależnia tego prawa od wieku dziecka. Ponadto, kobieta nie musi też udowadniać faktu karmienia dziecka. Powyższe regulacje dotyczą sytuacji, gdzie dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin dziennie. W przypadku, gdy czas pracy pracownicy wynosi od 4 do 6 godzin, to przysługuje tylko jedna przerwa, a w przypadku pracy do 4 godzin – prawo do przerwy nie przysługuje.

Przerwa w pracy dla osób z niepełnosprawnościami

Osoby posiadające stopień niepełnosprawności posiadają prawo do dodatkowej, 15 minutowej przerwy w pracy. Prawo takie gwarantuje im Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Zgodnie z art. 17 Ustawy, pracownik niepełnosprawny posiada dodatkową 15 minutową przerwę w pracy, którą może przeznaczyć na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Prawo do dodatkowej przerwy nie jest uzależnione od posiadanego stopnia niepełnosprawności oraz od liczby przepracowanych godzin. Przerwa ta nie narusza też przepisu art. 134 Kodeksu pracy, który określa wymiar obowiązkowych przerw na zasadach ogólnych. Wobec tego, pracownik posiadający orzeczenie o niepełnosprawności, po przepracowaniu 6 godzin, łącznie będzie posiadał 30 minut przerwy, która jest zaliczana do czasu pracy.

Przerwa na obiad lub załatwienie spraw osobistych

Na zakończenie przedstawimy ostatni rodzaj przerwy, o której mówi art. 141 Kodeksu pracy. W odróżnieniu od pozostałych przerw, ta nie jest płatna, nie jest też obowiązkowa.

§ 1. Pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy nie wliczaną do czasu pracy, w wymiarze nie przekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych.

Decyzja o udzieleniu tej przerwy leży po stronie pracodawcy i do dyspozycji ma on 60 minut. Jest to maksymalny czas, który może udzielić pracodawca, a według własnego uznania czas ten może też skrócić.

Czytaj więcej:

• Systemy czasu pracy – rodzaje

• Dokumenty do zatrudnienia pracownika

• Jak wybrać system do rejestracji czasu pracy?