Pracownik młodociany – obowiązki pracodawcy

---

Na polskim rynku pracy zatrudnianie osób młodocianych to dość częsta praktyka. Dla osób poniżej 18 roku życia jest to szansa, aby zdobyć swoje pierwsze doświadczenie zawodowe, a także dodatkowe kieszonkowe.

Pracodawca zatrudniający pracowników młodocianych powinien pamiętać o specyficznych obowiązkach i regulacjach, które nakłada na niego Kodeks pracy. Przepisy te mają na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników młodocianych, a także wspierania ich rozwoju zawodowego. W artykule omówimy kluczowe obowiązki, które pracodawca powinien spełniać, zatrudniając osoby poniżej 18 roku życia.

>> Przetestuj bezpłatnie system kadrowo – płacowy

Kim jest osoba młodociana?

Przed przystąpieniem do omówienia obowiązków pracodawcy warto zdefiniować, kim jest osoba młodociana. Według art. 190 §1 Kodeksu pracy pracownikiem młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat i nie przekroczyła 18 lat*.

*Ważne! Przepisy zabraniają zatrudniać osoby młodociane poniżej 15 roku życia, przy czym istnieją pewne wyjątki. Zgodnie z regulacjami art. 191, osobę przed ukończeniem 15 lat można zatrudnić, jeżeli ukończyła ona ośmioletnią szkołę podstawową i będzie zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu. Osobę niemającą 15 lat, która nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, można zatrudnić na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Do zawarcia umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego dla osoby, która nie ukończyła jeszcze 15 lat, dodatkowo wymagana jest opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Do jakich prac możemy zatrudnić pracownika młodocianego?

Przede wszystkim, pracownik młodociany może być zatrudniony jedynie przy wykonywaniu lekkich prac. Praca w żadnym wypadku nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać mu wypełniania obowiązku szkolnego.

Wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy, po zatwierdzeniu przez właściwego inspektora pracy.

Co to oznacza w praktyce dla pracodawcy?

Pracownik młodociany może wykonywać zadania takie jak:

• proste prace biurowe, takie jak segregacja dokumentów, obsługa urządzeń biurowych,

• lekkie prace fizyczne, takie jak sprzątanie,

• zbieranie owoców.

Czego pracownik młodociany nie może robić?

Bardzo często z powodu niewiedzy, pracodawcy zlecają wykonywanie prac wzbronionych młodocianym, a należą do nich:

• prace wiążące się z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i wymuszoną pozycją ciała np. naprawy mechaniczne,

• serwowanie napojów alkoholowych, mimo teoretycznie lekkiego charakteru pracy,

• prace w fabrykach, jeśli wiąże się to z narażeniem na szkodliwe działanie czynników chemicznych lub powoduje zagrożenia wypadkowe.

Pracodawca ma obowiązek zapoznania pracownika młodocianego z wykazem prac lekkich.

Czy do zatrudnienia młodocianego wymagana jest zgoda rodziców?

Zgodnie z art. 191 §2(4) k.p. oświadczenie o zgodzie udzielonej przez opiekuna prawnego na podjęcie zatrudnienia jest wymagane w przypadku osoby, która nie ukończyła 15 lat i:

• ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową i będzie zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu, lub 

• nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej i będzie zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. 

Dodatkowo, w powyższych przypadkach, przed rozpoczęciem pracy wymagane jest uzyskanie pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, a w przypadku, gdy osoba nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej wymagane jest również uzyskanie zezwolenia dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej.

Jaką umowę możemy zawrzeć z osobą młodocianą?

Przy zatrudnieniu osoby młodocianej dopuszczalne są następujące formy zatrudnienia:

• umowa o pracę na czas określony,

• umowa z agencją pracy tymczasowej,

Dodatkowo, istnieje możliwość zatrudnienia pracownika małoletniego w oparciu o:

• umowę zlecenia,

• umowę o dzieło.

Przy czym w przypadku zawierania umów cywilno-prawnych konieczna jest zgoda rodzica lub opiekuna prawnego.

Jeśli chodzi o składki ZUS w przypadku pracownika małoletniego, który jest uczniem, należy pamiętać, że nie podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu. W przypadku, gdy nie jest uczniem to podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu i ewentualnie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Zgodnie z art. 195 §1 k.p. umowa o pracę w celu nauki zawodu powinna określać:

• rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),

• czas trwania przygotowania zawodowego,

• miejsce odbywania przygotowania zawodowego,

• sposób dokształcania teoretycznego,

• wysokość wynagrodzenia.

Zatrudnianie młodocianych – obowiązki pracodawcy

Czas pracy pracownika młodocianego

Przy ustalaniu wymiaru i rozkładu czasu pracy pracownika młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, pracodawca zobowiązany jest uwzględniać tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z obowiązkowego programu zajęć szkolnych.

• Tygodniowa liczba godzin pracy młodocianego nie może przekraczać 12 godzin w przypadku, gdy młodociany jest w trakcie odbywania zajęć szkolnych.

• W dni nauki dobowy wymiar czasu pracy młodocianego powinien wynosić maksymalnie 2 godziny.

• W okresie wakacji i ferii pracownik młodociany może pracować maksymalnie 7 godzin dziennie (35 godzin w tygodniu). W przypadku pracowników do 16 lat, pracodawca może powierzyć pracę maksymalnie przez 30 godzin tygodniowo.

• Jeśli czas pracy wynosi więcej niż 4,5h dziennie, pracownikowi młodocianemu przysługuje 30 minutowa przerwa wliczana do czasu pracy.

Pracodawca powinien pamiętać, że ograniczony wymiar pracy obowiązuje niezależnie od liczby pracodawców u których zatrudniony jest młodociany. W związku z tym, pracodawca ma obowiązek uzyskania oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.

Urlop pracownika młodocianego

Kolejną istotną kwestią dla pracodawcy jest prawo do urlopu wypoczynkowego przysługujące pracownikowi młodocianemu. Różni się ono nieco od standardowych zasad. Młodociany pracownik nabywa prawo do 12 dni urlopu po 6 miesiącach pracy, a po roku pracy przysługuje mu 26 dni urlopu wypoczynkowego.

W roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat, wymiar urlopu wynosi 20 dni roboczych, pod warunkiem że prawo do urlopu nabył on przed ukończeniem 18 lat. Pracodawca zobowiązany jest udzielić młodocianemu uczęszczającemu do szkoły urlopu w okresie ferii szkolnych, a jeśli pracownik nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca udziela go zaliczkowo. Dodatkowo, jeżeli młodociany uczeń złoży wniosek, pracodawca musi udzielić mu w czasie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego, który wraz z urlopem wypoczynkowym nie może przekroczyć 2 miesięcy. Okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy od którego zależą uprawnienia pracownicze. 

Ochrona zdrowia pracownika młodocianego

Pracodawca, zatrudniający pracownika młodocianego, odpowiada za ochronę jego zdrowia. Pracodawca, przed przystąpieniem młodocianego do pracy, zobowiązany jest skierować go na wstępne badania lekarskie. Młodociany pracownik podlega również badaniom okresowym i kontrolnym. Wynika to z art. 201 k.p.

W sytuacji, gdy lekarz orzeknie, że czynności wykonywane przez młodocianego zagrażają jego zdrowiu, pracodawca zobowiązany jest powierzyć mu inną pracę lub rozwiązać umowę, w sytuacji, gdy nie może zmienić rodzaju pracy. Jeżeli taka sytuacja nastąpi, dodatkowym obowiązkiem pracodawcy jest wypłata odszkodowania za okres wypowiedzenia. Kolejnym obowiązkiem związanym z ochroną zdrowia młodocianego jest przekazanie informacji o ryzyku zawodowym, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami przedstawicielu ustawowemu.

Godziny nadliczbowe i prawo do odpoczynku

Zgodnie z art. 203 k.p., pracodawca nie może powierzyć młodocianemu pracy w godzinach nadliczbowych, jak również w porze nocnej. W przypadku pracowników młodocianych, pora nocna przypada pomiędzy 22:00 a 6:00.

Dodatkowo, pracodawca zobowiązany jest udzielić młodocianemu raz w tygodniu co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego obowiązkowo niedzielę. 

Jak ustalić wynagrodzenie pracownika młodocianego?

Wynagrodzenie pracownika młodocianego, zatrudnionego na umowę o pracę nie może być niższe niż ustawowe wynagrodzenie minimalne.  Oczywiście, przy uwzględnieniu proporcji wynagrodzenia do wymiaru etatu. Od 1 lipca 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę na pełen etat wynosi 4300 zł brutto. W przypadku stawki godzinowej kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 28,10 zł brutto. 

Zatrudnienie pracowników młodocianych – korzyści dla organizacji

Zatrudniając osoby młodociane, warto poświęcić uwagę na badanie poziomu ich satysfakcji zarówno z procesu rekrutacyjnego, jak i zatrudnienia. Stwarzając ciekawe akcje rekrutacyjne, a następnie komfortowe warunki pracy z pewnością rozpoczniemy proces budowania wizerunku naszej marki w ich oczach. Dzięki temu osoby, które pracowały w naszej firmie w okresie wakacyjnym, rozważą naszą firmę w przyszłości. To natomiast ułatwi nam pozyskiwanie nowych talentów do naszej organizacji.

Rozważając zatrudnianie pracowników młodocianych warto odpowiednio przygotować zakładkę kariera na swojej stronie internetowej. Dodatkowo, osoby młode chętnie dzielą się opinią o swoich doświadczeniach w mediach społecznościowych i w nich szukają ofert pracy, dlatego to nam jako pracodawcy powinno zależeć o jak najlepszych wzmiankach o nas. W związku z powyższym, warto rozważyć zatrudnienie młodocianych już dziś.

Dużym ułatwieniem dla każdej organizacji jest posiadanie odpowiedniego programu kadrowo płacowego, z przejrzystą bazą pracowników, która pozwoli na szybkie wyszukiwanie i segregowanie pracowników. Na przykład dzięki wykorzystaniu tagów, które pozwolą skutecznie wyfiltrować wszystkich młodocianych pracowników zatrudnionych w firmie.

Zarządzanie procesami HR

• Rekrutacja i onboarding
• Legalizacja cudzoziemców
• Ewidencja czasu pracy i wnioski urlopowe
• Kadry i płace